عادت‌سازی برای کودکان، صفر تا صد نکاتی که باید بدانید!
شما هم دوست دارید برای فرزندتان عادت سازی کنید؟
نمی‌دانید چطور عادت های خوب و کارآمد بسازید؟
می‌خواهد از ملزومات عادت سازی آگاه شوید؟
پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید !
عادت چیست؟
عادت، رفتاری است که به صورت خودکار و بدون نیاز به تفکر زیاد انجام می‌شود. مثل مسواک زدن دندان‌ها، بستن بند کفش یا انجام تکالیف مدرسه. عادت‌ها، بخش بزرگی از زندگی را تشکیل می‌دهند و می‌توانند هم مثبت و هم منفی باشند.
چرا عادت‌سازی برای کودکان مهم است؟
1.بنیان گذاشتن پایه‌های موفقیت: عادت‌های خوب، پایه‌های موفقیت آینده‌ی کودک را می‌سازد.
2.افزایش اعتماد به نفس: وقتی کودک به عادت‌هایش پایبند باشد، احساس اعتماد به نفس بیشتری می‌کند.
3.کاهش استرس: عادت‌های خوب، به کودک کمک می‌کنند تا احساس آرامش و امنیت بیشتری داشته باشد.
4.رشد استقلال: با یادگیری عادت‌های جدید، کودک قدم در راه استقلال می‌گذارد.
مثال‌هایی از عادت‌های خوب برای کودکان
• مسواک زدن دندان‌ها: با استفاده از مسواک‌های رنگی و خمیردندان‌های با طعم میوه، مسواک زدن را برای کودک جذاب کنید.
• خواندن کتاب: قبل از خواب، برای کودک داستان بخوانید یا او را تشویق کنید تا خودش کتاب بخواند. حتی شده یک صفحه یا چند پاراگراف! مهم این است که هرشب زمان اندکی برای کتاب خواندن بگذارید.
5 راز کلیدی که کودک شما را کتابخوان می کند را اینجا بخوانید!
• ورزش کردن: با هم ورزش کنید یا بازی‌های حرکتی و هیجانی انجام دهید. گاهی ۱۰ دقیقه ورزش یا بازی فعال روزانه می‌تواند کمک کننده باشد، مهم این است هرروز وقتی برایش اختصاص دهید.
• کمک کردن در کارهای خانه: از کارهای ساده مثل قرار دادن لیوان یا بشقاب شام در ظرفشویی شروع کنید. بعد از او بخواهید ظرف خودش را بشوید. فقط لباس های خودش را از لباس های تمیز جدا کند و تا بزند. همین ها کم کم برای کودک عادت ایجاد می کند تا مسئولیت کارهای مربوط به خودش را در خانه بپذیرد.
• سپاسگزاری: قبل از خواب، از کودک بخواهید که برای چیزهایی که دارد، شکرگزار باشد. این عادت شکرگزاری را قبل و بعد از وعده ی غذایی با شعر یا دعا عادت سازی کنید. مثلا هرروز بنشینید و ۱۰ نعمت خدای مهربان را نام ببرید و از او تشکر کنید.
چگونه عادت‌های خوب را در کودکان ایجاد کنیم؟
ایجاد عادت‌های خوب در کودکان، مثل کاشتن یک باغچه است. نیاز به صبر، مراقبت و برنامه‌ریزی دقیق دارد. در ادامه، راهکارهایی عملی برای این کار ارائه می‌شود:
1. الگو باشید: کودکان، رفتار والدین خود را تقلید می‌کنند. پس سعی کنید خودتان عادت‌های خوبی داشته باشید. مثلا اگر شما هرروز صبح به موقع بیدار می شوید، صبحانه می‌خورید و در روز کارهایی مثل مطالعه و مرتب کردن وسایل و انجام امورات خاصی را در برنامه ی خود دارید، فرزندتان شما را مشاهده می کند و الگو می گیرد و بالعکس وقتی اول وقت پای گوشی می روید و مدام خوابیده اید نیز از شما می آموزد.
2. انتخاب عادت مناسب:
سن کودک:عادتی که برای یک کودک ۵ ساله مناسب است، ممکن است برای یک نوجوان ۱۲ ساله مناسب نباشد.
علاقه کودک: سعی کنید عادتی را انتخاب کنید که کودک به آن علاقه نشان دهد.
اهمیت عادت: عادتی را انتخاب کنید که برای رشد و توسعه کودک ضروری باشد.
3. شروع کوچک:
یک عادت در یک زمان: همزمان چندین عادت جدید را به کودک آموزش ندهید. مثلا هر ماه به صورت خاص روی یک عادت متمرکز شوید.
اهداف کوچک: اهداف بزرگ و پیچیده، کودک را دلسرد می‌کنند پس تا حد امکان باید از کارهای ساده و دوست داشتنی برای کودک تان شروع کنید. قرار نیست یک شبه به گنجینه ای از عادت های مثبت تبدیل شود. اهداف را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. مثلاً به جای اینکه به کودک بگویید اتاقش را مرتب کند، بگویید ابتدا اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند. دفعه ی بعد لباس هایش را در کشو بگذارد و…
4. برنامه‌ریزی روزانه:
ساعت مشخص: برای هر عادت، یک ساعت مشخص در روز تعیین کنید.
روتین: سعی کنید عادت جدید را در یک روتین روزانه قرار دهید. مثلاً بعد از بازی، وقت مسواک زدن است.
5. تشویق و پاداش:
تقدیر و تشکر:هر بار که کودک عادتی را انجام می‌دهد، او را تحسین و تشویق کلامی کنید. هر پیشرفت کوچکی را ببینید و آن را توصیف کنید:” میبینم که امروز خودت رفتی سراغ تکالیفت، چه قدر خوب که خودت حواست به کارهات هست!” بعد می توانید پاداش ساده ای هم تعیین کنید مثل اینکه:” تموم شد میتونیم باهم کارتون مورد علاقه ی شما رو ببینیم!”
پاداش می تواند اجازه انجام یک کار مورد علاقه، درست کردن یک غذای خوشمزه یا فعالیت مشترک باشد.
6.جدول پیشرفت: یک جدول عادت بزرگ روی کمد یا دیوار بزنید و باهم با فرزندتان عادت مورد نظر را نقاشی کنید یا بنویسید. یک ستاره، یک برچسب مشخص داشته باشید و هربار کاری انجام می شود روی جدول بزنید و مثلا بعد پر کردن یک ردیف کامل، یک پاداش تقویت کننده داشته باشید.
7. بازی و سرگرمی:
تبدیل به بازی: عادت‌ها را به بازی تبدیل کنید. مثلاً مسواک زدن را به یک مسابقه خانوادگی تبدیل کنید یا از کتاب ها و شعرها کمک بگیرید.
با دنیایی از بازی ها و فعالیت ها آشنا شوید!
8. صبر و حوصله داشته باشید و زمان بدهید: ایجاد عادت زمان‌بر است. ناامید نشوید و به تلاش خود ادامه دهید.
9.انعطاف‌پذیر باشید: گاهی اوقات، ممکن است برنامه‌هایتان تغییر کند. مهم این است که به تلاش خود ادامه دهید. خود و فرزندتان را به خاطر تغییر برنامه سرزنش نکنید و سعی کنید که مجدد آن را در زمان دیگری انجام دهید.
10.استمرار و تکرار کلید موفقیت است. هرچه عادت بیشتر تکرار شود، ریشه قوی‌تری در ذهن کودک می‌دواند.
11.انگیزه را حفظ کنید:با ایجاد یک محیط مثبت و تشویق‌آمیز، انگیزه کودک را برای ادامه دادن حفظ کنید تا فعالیت مورد نظر شما به روتین روزانه تبدیل شود.
12.به احساسات کودک احترام بگذارید: اگر کودک مقاومت می‌کند، سعی کنید دلیل آن را بفهمید و با او صحبت و همدلی کنید و در تمام مراحل حمایت کنید تا به تدریج عادت کند.
سخن پایانی!
به یاد داشته باشید که عادت‌سازی برای کودکان، سفری طولانی و پر از چالش است که بسیار زمان‌بر است. صبور باشید، کودک را تشویق کنید و از روش‌های خلاقانه برای تبدیل عادت‌ها به تجربه‌ای لذت‌بخش استفاده کنید.
عادت‌ها، همانند قطرات باران هستند که با گذشت زمان، رودخانه‌ای بزرگ می‌سازند که برای فرزندانمان کارآمد خواهد بود.
نویسنده
زهرا خسروآبادی
مشاور خانواده، پژوهشگر و نویسنده حوزه تربیت کودک
