نکات طلایی تشویق و تنبیه کودکان

تصور کنید کودکی که با شور و اشتیاق به سمت شما می‌دود و با لبخندی بر لب، نقاشی خود را به شما نشان می‌دهد. او منتظر تشویق شماست و این تشویق، انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر و خلق آثار هنری جدید در او ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، تصور کنید کودکی که با چهره‌ای غمگین و شرمنده در گوشه‌ای نشسته و منتظر تنبیه شماست. این تنبیه، نه تنها ترس و اضطراب را در او به وجود می‌آورد، بلکه اعتماد به نفس و عزت نفس او را نیز خدشه‌دار می‌کند.

در این مقاله، به بررسی جامع و کاربردی تشویق و تنبیه می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا در این مطلب، به درک عمیق‌تری از این دو روش تربیتی، اهمیت و کاربرد صحیح آن ها در تربیت فرزندان دست پیدا کنید.

 

چرا تشویق و تنبیه اهمیت دارد؟

تشویق و تنبیه، دو روش تربیتی هستند که به کودکان کمک می‌کنند تا هنجارها و انتظارات خانواده و جامعه را درک کنند و رفتارهای مطلوب را در خود پرورش دهند.

تشویق: با تقویت رفتارهای مطلوب، به کودکان انگیزه می‌دهد تا آن ها را تکرار کنند و در مسیر درست گام بردارند. تشویق، اعتماد به نفس و عزت نفس کودک را افزایش می‌دهد و به او کمک می‌کند تا حس ارزشمندی و دوست‌داشتنی بودن را تجربه کند.

تنبیه: با ایجاد پیامد منفی برای رفتارهای نامطلوب، به کودک می‌آموزد که این رفتارها قابل قبول نیستند و باید از آنها پرهیز کند. تنبیه به شرطی که به روشی صحیح و اصولی انجام شود، می‌تواند به عنوان ابزاری برای اصلاح رفتار و هدایت کودک به سمت درست عمل کند.

 

روش‌های صحیح تشویق و تنبیه:

انتخاب روش‌های مناسب برای تشویق و تنبیه، کلید موفقیت در تربیت فرزندان است. در اینجا به چند نکته کلیدی در این زمینه اشاره می‌کنیم:

تشویق:

1.متناسب با سن و علایق کودک باشد: تشویقی که برای کودک جذاب و ارزشمند باشد، انگیزه او را برای تکرار رفتار مطلوب افزایش می‌دهد.
2.به موقع انجام شود: تشویق باید بلافاصله پس از انجام رفتار مطلوب صورت گیرد تا کودک ارتباط بین رفتار و نتیجه را به درستی درک کند.
3.تنوع داشته باشد: از روش‌های مختلف تشویق مانند تعریف و تمجید، دادن هدیه، گذراندن وقت با کودک و … استفاده کنید تا تشویق برای کودک جذابیت خود را از دست ندهد.
4.صمیمانه و با لحنی مثبت باشد: تشویق را با لحنی گرم و صمیمی بیان کنید تا حس ارزشمندی و دوست‌داشتنی بودن را در کودک تقویت کند.

انواع و روش های تشویق:

تشویق فوری: بلافاصله پس از انجام رفتار مطلوب توسط کودک، او را تشویق کنید. این امر به او نشان می‌دهد که شما متوجه تلاش او شده‌اید و از آن قدردانی می‌کنید.

تشویق کلامی: از کلمات تشویقی مانند “آفرین”، “عالی بود”، “تو خیلی باهوشی” و … استفاده کنید.

تشویق غیرکلامی: با لبخند، بوسه، در آغوش گرفتن و … به کودک نشان دهید که از رفتار او راضی هستید.

تشویق مادی: گاهی اوقات می‌توانید از پاداش‌های مادی مانند اسباب‌بازی، کتاب یا خوراکی مورد علاقه کودک برای تشویق او استفاده کنید.

 

و اما نکته ی مهم!

بهترین روش تشویق کودک، توصیف کار کودک است. یعنی مثلا زمانی که با دوق نقاشی اش را نشان می دهد، شروع به گفتن عالیه و قربان صدقه و… نکنید؛ بلکه تا جایی که می توانید، نقاشی اش را توصیف کنید. “می بینم که اینجا یه خورشید زرد و بزرگ کشیدی”، ” این دختر کوچولو که لباس قرمز پوشیده کیه؟ چیکار میکنه؟”، اگه تو هم مثل اون تو دشت پر گل بودی چیکارا می کردی؟”، ” تو فضا، مار دریایی چه شکلیه ؟” و… تا جایی که امکان دارد، از محتواهای نقاشی او برای گفت و گو و خیال پردازی باهم استفاده کنید.

 

نکات مهم درباره تنبیه:

1.متناسب با سن و جرم باشد: تنبیهی که برای کودک قابل درک و متناسب با اشتباه او باشد، تاثیرگذارتر خواهد بود.

2.به عنوان آخرین راه حل استفاده شود: تا حد امکان از تنبیه به عنوان اولین روش تربیتی استفاده نکنید. سعی کنید با روش‌های جایگزین مانند صحبت، تذکر و … رفتار نامطلوب را اصلاح کنید.

3.با لحنی قاطع و محکم باشد: تنبیه را با لحنی قاطع و محکم، اما بدون خشونت و پرخاشگری بیان کنید.

4.بر رفتار تمرکز داشته باشد، نه بر شخصیت کودک: به جای سرزنش و تحقیر شخصیت کودک، بر اشتباه او تمرکز کنید و به او کمک کنید تا از آن درس بگیرد. یعنی به جای گفتن:”تو بپه ی بدی هستی و خرابکاری کردی و…”، بگویید:” کار درستی انجام ندادی، این رفتارت ناراحت کننده بود “و…

 

نکات کاربردی و عملی:

1. تا حد امکان تلاش کنید به جای تنبیه، اجازه دهید کودک نتیجه ی طبیعی رفتارش را ببیند. مثلا اگر غذایی نمی‌خورد طبیعی است که گشنه بماند، وقتی دستش را به بخاری میزند، می سوزد، در سرمای زمستان لباس نمی پوشد؟ سرما می‌خورد! دیدن نتیجه ی طبیعی رفتارش می تواند عمیق تر، موجب اصلاح رفتار او شود.

2. از تنبیه بدنی و فریاد زدن خودداری کنید. این امر نه تنها موثر نیست و عزت نفس او را خدشه دار می کند، بلکه می‌تواند به کودک آسیب‌های روحی و روانی و شخصیتی، نیز وارد کند.

3. به جای تمرکز بر تنبیه، بر تشویق رفتارهای مطلوب تمرکز کنید. این امر به کودک انگیزه می‌دهد تا به جای ترس از تنبیه، به دنبال جلب رضایت شما باشد.

4. با همسرتان در مورد روش‌های تشویق و تنبیه به توافق برسید. این امر به ایجاد ثبات و انسجام در تربیت کودک کمک می‌کند.

5. صبور باشید و به کودک خود فرصت دهید تا یاد بگیرد. تغییر رفتار، زمان می‌برد و نیاز به صبر و حوصله شما دارد.

6. با کودک بالای 7 سال خود، در مورد تشویق و تنبیه صحبت کنید: برای کودک توضیح دهید که چرا تشویق یا تنبیه می‌شود و چه رفتاری مطلوب و چه رفتاری نامطلوب است.

7. به کودک فرصت جبران بدهید: به جای تمرکز صرف بر تنبیه، به کودک فرصت جبران اشتباه خود را بدهید و او را در مسیر اصلاح رفتار یاری کنید.

 

و اما کلام آخر!

تشویق و تنبیه، دو ابزار تربیتی مهم هستند که می‌توانند به شما در تربیت فرزندانتان کمک کنند. با استفاده از روش‌های صحیح تشویق و تنبیه، می‌توانید به کودک خود در یادگیری رفتارهای درست و غلط و پایه گذاری ارزش ها در وجودش، کمک کنید و او را به فردی مسئول، متعهد و با اعتماد به نفس تبدیل کنید.