آنچه باید درباره استقلال کودکان بدانید!

حتما شما هم این جملات را از فرزندتان شنیده اید که:
“دلم می خواد خودم انجام بدم!”
“خودم می تونم درستش کنم! ”
” من بلدم، تو چیزی بهم نگو!”

این جمله های پرتکرار و ساده، بیانگر نیاز اساسی و مهمی به نام «استقلال»است که به نظر می رسد انسان ها از دوران کودکی در جستجوی آن هستند.
مثلا نوزادان اصرار دارند که شیشه شیر را در دست بگیرند یا خودشان غذا را بردارند.
بچه های نوپا با قاطعیت اعلام می کنند، “من انجامش میدم.”
سال‌های پیش‌دبستانی زمان رشد فزاینده‌ای است زیرا کودکان مهارت‌های فکری، کلامی، و اجتماعی-عاطفی را به دست می‌آورند تا بتوانند به تنهایی وظایف بیشتری را انجام دهند و این نیاز در نوجوانی نیز در بیشترین حالت خود ظاهر می شود.

در این مقاله، چند ایده برای سفر به دنیای استقلال با فرزندتان وجود دارد که احتمالا می تواند به شما کمک کند:

• اگر متوجه شدید که در بحث استقلال طلبی با فرزندتان چالش دارید و پذیرش بعضی انتخاب های او برایتان دشوار است، از خود بپرسید: “آیا این موضوع یک سال بعد اهمیت خواهد داشت؟” در بسیاری از موارد، خوب و حتی مطلوب است که به فرزندتان اجازه دهید خودش تصمیم بگیرد.
والدین همیشه در مورد مسائل ایمنی، سلامت و رفاه حرف آخر را می زنند، اما فرزند شما می تواند تصمیم گیری های کوچک بسیاری را انجام دهد، مثلاً کدام کتاب را در زمان داستان بخواند یا کدام انیمیشن را در شب فیلم خانوادگی تماشا کند و….
پس لازم است نگاه کلی راجع به استقلال در هر سن و مرحله از زندگی فرزندتان داشته باشید.

• حق انتخاب و انعطاف پذیری را فراموش نکنید!

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تقویت استقلال و کمک به توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی در کودکان نوپا و خردسال، ارائه انتخاب‌هایی است که هر دو می‌توانید با آنها زندگی کنید.
به عنوان مثال، بسیاری از کودکان دوست دارند هر روز لباسی را که می پوشند انتخاب کنند، اما هنوز برای انتخاب مناسب به راهنمایی کمی نیاز دارند. مثلا بگویید: “دوست داری این لباس سبزه رو بپوشی یا آبیه رو؟”
به فرزندتان اجازه دهید لباس خود را انتخاب کند، اما حد و مرزهایی را تعیین کنید، به عنوان مثال، “بیرون سرده، بنابراین باید شلوار یا ساق شلوار بپوشی.”

ایجاد انعطاف پذیری در ساختار پیش‌بینی‌پذیری و ثبات، به کودکان کمک می‌کند احساس امنیت کنند، اما سخت گیری زیاد می‌تواند این مرحله را به کام هردوی شما تلخ کند.
بنابراین، برنامه ای داشته باشید و به فرزندتان اجازه دهید بداند چه انتظاری دارید. در عین حال، مایل به ایجاد تغییرات در مواقع لزوم باشید.
به عنوان مثال، شاید شما یک قانون دارید که شام را به عنوان یک خانواده بدون تلویزیون یا دستگاه روشن می خورید. این یک قانون کاملاً منطقی است، اما جایی برای انعطاف پذیری نیز وجود دارد. اشکالی ندارد که شام را 15 دقیقه عقب بیندازید تا به فرزندتان اجازه دهید تماشای یک برنامه تلویزیونی مورد علاقه خود را تمام کند.
همین حرکات کوچک باعث ایجاد روحیه حسن نیت و همکاری در خانواده شما می شود.

• دایره استقلال را بزرگ تر کنید!

کودک را مشاهده کنید تا بفهمید او در چه مهارت هایی تسلط لازم را دارد، سپس مستقیماً با او کار کنید تا یک مهارت جدید و کمی دشوارتر را بیاموزد.
شاید فرزند شما بتواند یک پیراهن یا شلوار بپوشد، اما پوشیدن کفش و جوراب را یاد نگرفته باشد. او را تشویق کنید تا این مهارت ها را بیاموزد و چند روز با هم تمرین کنید.
به زودی فرزند شما به طور مستقل مهارت جدید را یاد می گیرد و می توانید کارهای شخصی اش را به خودش واگذار کنید.

• فرصت آزمون و خطا بدهید!

به عنوان والدین، وظیفه شما حفظ امنیت فرزندان است، اما تا جایی که خطر واقعی و کشنده کودک را تهدید نمی کند و به سلامتی او آسیب جدی نمی زند، به او اجازه خطر کردن و تجربه بدهید.
به عبارتی وقتی بچه‌ها کوچک هستند، اشتباهات آن ها را در آغوش بگیرید.
حمایت خوب است، اما وقتی آنها بزرگتر می‌شوند، نمی‌توانید همیشه کنار آن ها باشید.
پس باید اجازه دهید اشتباه کنند زیرا آن ها از لحظات آزمون و خطای خودشان، بیشترین درس را می گیرند.

• زود پاسخ ندهید!

در موقعیت هایی که کودک سوالی دارد، به جای اینکه به سرعت پاسخ درست را به او بدهید، فرصت اکتشاف و جست و جو را برایش فراهم کنید.
مثلا یک کتاب در آن زمینه یا یک انیمیشن یا فعالیت در نظر بگیرید تا خودش پاسخ را پیدا کند. در این صورت، ضمن افزایش قدرت حل مسئله و استقلال، اعتماد به نفس او را تقویت کرده اید؛ به همین سادگی!

• محیط را برای مسئولیت پذیری آماده کنید.

فرزند شما در هر سنی قابلیت مسئولیت پذیری را دارد!
مهم این است سن و توانایی اش را در نظر بگیرید. مثلا از 3 یا 4 سالگی می تواند خودش اسباب بازی هایش را مرتب کند(مرتب از نگاه کودک، نه والد!)، می تواند خودش آب و غذا بخورد و … یا در سنین بالای 7 سال، ضمن انجام کارهای شخصی، می تواند بخشی از امورات خانه را به عهده بگیرد. برای مثال جارو بکشد، میان وعده درست کند، کتاب ها را در قفسه بگذارد، سفره جمع کند و…
پس سپردن مسئولیت های متناسب سن و توانایی، برای فرزندتان واجب و رشد دهنده است!

و اما کلام آخر!

در مسیر کسب استقلال کودکان، اعتدال را رعایت کنید.
قرار نیست فرزندتان یک شبه مستقل شود، همچنین قرار نیست شما همیشه و تا ابد او را کنترل کنید؛ بنابر این در هر مرحله از رشد استقلال، قدم قدم کنار کودک قدم بردارید و متناسب با هر سن و موقعیتی، حق انتخاب و مسئولیت پذیری را چاشنی زندگی کنید تا به مرور بتواند سهم و نقش خودش را در هر شرایطی بشناسد.