7 فعالیت جذاب آموزش احساسات به کودکان
آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چگونه می‌توان به کودکان کمک کرد تا احساسات خود را بهتر بشناسند و بیان کنند؟ آموزش احساسات به کودکان، بخش مهمی از رشد اجتماعی و عاطفی آنها است. در این مقاله، چند بازی و فعالیت ساده و سرگرم‌کننده را به شما معرفی می‌کنیم که می‌توانید با استفاده از آنها، به کودکان دبستانی کمک کنید تا احساسات خود را شناسایی کنند، درباره آنها صحبت کنند و احساسات دیگران را درک کنند.
۱.کشف دنیای احساسات رنگارنگ
نحوه ی انجام تمرین به صورت عملی و در قالب گفت و گو با کودکان:
بچه‌های عزیز، آیا تا به حال احساس خوشحالی کرده‌اید وقتی که هدیه تولدتان را باز کردید؟ یا ناراحت شده‌اید وقتی که بازی مورد علاقه‌تان را باخته‌اید؟ این همه احساس‌های مختلفی هستند که ما در طول روز تجربه می‌کنیم. امروز می‌خواهیم با هم به سفری هیجان‌انگیز به دنیای احساسات برویم و این احساس‌های رنگارنگ را بهتر بشناسیم. می‌توانید با بیان اینکه احساسات دوستان قلب ما هستند نیز آن ها را به کودکان معرفی کنید.
جمع‌آوری احساسات
• بیایید با هم یک لیست از احساسات درست کنیم. مثلاً وقتی بستنی می‌خوریم خیلی خوشحال می‌شویم، اما وقتی باران می‌بارد و نمی‌توانیم بیرون بازی کنیم ممکن است کمی غمگین شویم.
• حالا شما هم بگویید چه احساس‌های دیگری می‌شناسید؟ شاید وقتی یک چیزی شما را غافلگیر می‌کند خیلی شگفت‌زده می‌شوید یا وقتی با دوستتان بازی می‌کنید خیلی هیجان‌زده می‌شوید.
• همه احساس‌هایی که شما می‌گویید خیلی مهم هستند و ما می‌خواهیم آنها را در یک لیست قشنگ بنویسیم.
احساسات مثبت یا منفی
• حالا که لیست احساساتمان آماده شده، بیایید ببینیم کدام احساس‌ها باعث می‌شوند احساس خوبی داشته باشیم و کدام احساس‌ها باعث می‌شوند احساس بدی داشته باشیم.
• مثلاً وقتی به جشن تولد دوستمان می‌رویم خیلی خوشحال می‌شویم، این یک احساس خوب است. اما وقتی بیمار می‌شویم احساس بدی داریم.
• شما هم بگویید کدام یک از احساس‌های لیست ما باعث می‌شود احساس خوبی داشته باشیم و کدام یک باعث می‌شود احساس بدی داشته باشیم؟
احساسات پیچیده
• گاهی اوقات احساسات ما خیلی پیچیده هستند. مثلاً وقتی مسابقه ورزشی می‌بریم هم خوشحالیم هم کمی نگرانیم که دفعه بعد هم ببریم. یا وقتی به مدرسه جدید می‌رویم هم هیجان‌زده‌ایم هم کمی نگرانیم.
• آیا شما هم تا به حال احساسی داشته‌اید که نتوانید درست تشخیص دهید که خوب است یا بد؟ بیایید با هم در مورد این احساسات صحبت کنیم.
جمع‌بندی:
امروز یاد گرفتیم که احساسات ما مثل رنگ‌های رنگین کمان خیلی متنوع هستند. بعضی وقت‌ها احساس خوبی داریم و بعضی وقت‌ها احساس بدی. مهم این است که ما احساساتمان را بشناسیم و بتوانیم با آن ها کنار بیاییم.
نکات مهم:
• از تصاویر و مثال‌های ساده و قابل فهم برای کودکان استفاده کنید.
• به همه کودکان فرصت دهید تا نظر خود را بگویند.
• به جای قضاوت کردن، به احساسات کودکان احترام بگذارید.
• این فعالیت را به صورت بازی و سرگرم‌کننده برگزار کنید.
۲.بازی تاس احساسات
ابزار لازم:
تاس هایی که روی هر وجه آن یک احساس با تصویر یا نقاشی کشیده شده است(از تاس های آماده هم می توانید استفاده کنید).
ابزارهایی که برای آموزش احساسات به دادتان می رسد!
نحوه بازی:
انفرادی: هر کودک تاس می‌اندازد و احساس نشان داده شده را بیان می‌کند و مثالی از آن می‌زند.
گروهی: کودکان به نوبت تاس می‌اندازند و احساس را به همدیگر یا یک عروسک نسبت می‌دهند.
داستان‌سرایی:با استفاده از چند بار انداختن تاس، یک داستان کوتاه با موضوع احساسات تعریف می‌شود.
فواید بازی:
• شناخت بهتر احساسات
• تقویت مهارت‌های زبانی
• افزایش خلاقیت
• بهبود مهارت‌های اجتماعی
نکات مهم:
• از تصاویر ساده و واضح برای احساسات استفاده کنید.
• به کودکان اجازه دهید آزادانه احساسات خود را بیان کنند.
• بازی را با توجه به سن کودکان تغییر دهید.
درباره ی احساسات کودکان بیشتر بدانید!
۳.بازی چرخش احساسات
وسایل مورد نیاز:
• یک کلاه یا ظرف پلاستیکی
• تکه‌های کاغذ
• ماژیک
• دستگاه پخش موسیقی یا شعرخولنی
1. ایجاد سناریو:
روی هر تکه کاغذ، یک سناریو بنویسید. سناریوها می‌توانند ساده و روزمره یا هیجان‌انگیز و غیرمنتظره باشند. مثلاً:
• “تیم فوتبال مورد علاقه‌ات بازی را برد.”
• “اسباب بازی تو گم شده است.”
• “به تو یک اسباب‌بازی جدید هدیه داده‌اند.”
• “در امتحان ریاضی نمره خوبی نگرفته‌ای.”
• “دوستت به تو تمدادش را قرض نمی‌دهد.”
2. آماده‌سازی:
تکه‌های کاغذ را داخل کلاه یا ظرف قرار دهید.
3. شروع بازی:
موسیقی را پخش کنید و کلاه را به دور دایره بچرخانید. وقتی موسیقی قطع شد، کودکی که کلاه در دستش است، یک تکه کاغذ برمی‌دارد و سناریوی روی آن را می‌خواند.
4. بیان احساسات:
از کودک بخواهید توضیح دهد اگر این اتفاق برایش بیفتد چه احساسی خواهد داشت.
مثال: اگر سناریو “اسباب بازی تو گم شده است” باشد، کودک ممکن است بگوید: “خیلی ناراحت و نگران می‌شوم.”
5. بحث و گفتگو:
پس از اینکه هر کودک نوبت خود را انجام داد، می‌توانید در مورد احساسات مختلف و نحوه مدیریت آنها با هم صحبت کنید.
نکات مهم:
سادگی: سناریوها را متناسب با سن و سطح درک کودکان انتخاب کنید.
تنوع: از طیف گسترده‌ای از احساسات مثبت و منفی در سناریوها استفاده کنید.
احترام: به احساسات همه کودکان احترام بگذارید و به آنها نشان دهید که بیان احساسات طبیعی است.
خلاقیت: به کودکان اجازه دهید تا آزادانه احساسات خود را بیان کنند و از تخیل خود استفاده کنند.
بازی را اینگونه توسعه دهید:
1.نقش‌آفرینی: می‌توانید از کودکان بخواهید که احساس خود را با حرکات بدن و حالت چهره نشان دهند.
2.داستان‌سرایی: از کودکان بخواهید داستانی کوتاه درباره سناریوی انتخاب شده بنویسند یا بگویند.
3.نقاشی: کودکان می‌توانند احساس خود را با نقاشی نشان دهند.
۴.شناخت و بیان احساسات با استفاده از کتاب
1. انتخاب کتاب:
کتابی با داستان و شخصیت‌هایی که احساسات مختلف را تجربه می‌کنند، انتخاب کنید.
2. خواندن کتاب:
کتاب را با صدای بلند برای کودکان بخوانید و به تصویرگری‌ها توجه کنید.
3. بحث و گفتگو:
• از کودکان بپرسید که شخصیت‌های داستان چه احساسی داشتند؟
• از آنها بخواهید مثال‌هایی از زمانی که خودشان چنین احساسی را تجربه کرده‌اند، بزنند.
• درباره راه‌های مختلف بیان احساسات صحبت کنید.
• از کودکان بخواهید نقاشی بکشند یا داستان کوتاهی بنویسند که احساسات خودشان را نشان دهد.
مزایای این فعالیت:
• افزایش آگاهی از احساسات مختلف
• تقویت مهارت‌های زبانی
• توسعه هوش هیجانی
• ایجاد فضای امن برای بیان احساسات
نکات مهم:
• کتابی متناسب با سن و سطح درک کودکان انتخاب کنید.
• به همه کودکان فرصت دهید تا نظر خود را بگویند.
• از قضاوت کردن کودکان خودداری کنید.
• فضایی امن و حمایتی برای بیان احساسات ایجاد کنید.
۵.بازی ساعت احساسات
وسایل مورد نیاز:
یک ساعت مقوایی با تصاویر مختلف از احساسات.
روش بازی:
• کودک عقربه را می‌چرخاند.
• روی احساسی که نشانگر به آن اشاره می‌کند، انگشت می‌گذارد.
• درباره آن احساس صحبت می‌کند و خاطره‌ای مرتبط با آن را تعریف می‌کند.
فواید بازی:
• افزایش آگاهی از احساسات مختلف
• تقویت مهارت‌های زبانی
• توسعه هوش هیجانی
• ایجاد فضای امن برای بیان احساسات
نکات مهم:
• استفاده از تصاویر ساده و واضح
• ایجاد تنوع در احساسات
• تشویق به بیان آزادانه احساسات
۶. بازی عروسکی
بازی عروسکی، دریچه‌ای است به دنیای خیال و احساسات کودکان. در این بازی، کودکان می‌توانند با استفاده از عروسک‌ها، آزادانه افکار، احساسات و نگرانی‌های خود را بیان کنند. گویی عروسک‌ها، سخنگوی احساسات پنهان کودکان می‌شوند.
همچنین عروسک انگشتی نیز برای کوچک ترها کاربرد دارد!
چگونه بازی کنیم؟
1.بازی انفرادی یا گروهی: این بازی را می‌توان به صورت انفرادی یا گروهی انجام داد. در بازی گروهی، کودکان می‌توانند با هم تعامل داشته باشند و نقش‌های مختلفی را بازی کنند.
2.ایجاد یک دنیای خیالی: با استفاده از عروسک‌ها، یک دنیای خیالی برای کودکان ایجاد کنید. در این دنیا، عروسک‌ها می‌توانند هر کاری انجام دهند و هر احساسی را تجربه کنند.
3.صحبت به جای عروسک: از کودکان بخواهید که به جای عروسک صحبت کنند و احساسات، افکار و خواسته‌های خود را بیان کنند.
4.ایجاد ارتباط: با پرسیدن سوالات مناسب، ارتباط عمیقی با کودکان برقرار کنید و به آنها کمک کنید تا احساسات خود را بهتر بشناسند.
تغییر نقش‌ها:برای تقویت همدلی، از کودکان بخواهید که نقش‌های خود را با هم عوض کنند.
۷.کاردستی احساسات
با ساخت کاردستی احساسات، کودکان می‌توانند دنیای درونی خود را بهتر بشناسند و احساسات خود را به صورت بصری بیان کنند.
ابزار لازم:
• مجلات قدیمی/تصاویر کتاب و مجله و …
• مقوا یا کاغذ ساختمانی
• قیچی
• چسب
• ماژیک
• چوب چسب
مراحل ساخت:
1. جمع‌آوری تصاویر: از کودکان بخواهید تا از مجلات، تصاویری از افرادی که احساسات مختلفی را نشان می‌دهند، برش بزنند.
2. ساخت کلاژ: کودکان تصاویر برش خورده را روی مقوا بچسبانند و یک کلاژ زیبا بسازند.
3. برچسب‌گذاری احساسات:هر کودک باید تصاویری که انتخاب کرده است را با کلماتی که بیانگر آن احساس هستند، برچسب‌گذاری کند.
4. معرفی کلاژ: کودکان به نوبت کلاژ خود را به بقیه معرفی کنند و در مورد احساساتی که در تصاویر نشان داده شده، صحبت کنند.
فواید این فعالیت:
تقویت مهارت‌های شناختی: کودکان با این فعالیت مهارت‌های مشاهده، مقایسه و طبقه‌بندی را تقویت می‌کنند.
توسعه زبان: کودکان با بیان احساسات خود و توضیح تصاویر، مهارت‌های زبانی خود را بهبود می‌بخشند.
تقویت هوش هیجانی: این فعالیت به کودکان کمک می‌کند تا احساسات خود و دیگران را بهتر بشناسند و مدیریت کنند.
افزایش خلاقیت: کودکان با ساخت کلاژ، خلاقیت خود را به کار می‌گیرند و دنیای درونی خود را به صورت بصری بیان می‌کنند.
سخن آخر!
با انجام این بازی‌ها و فعالیت‌ها، نه تنها به کودکان کمک می‌کنیم تا دنیای پیچیده احساسات را بهتر بشناسند، بلکه به آنها ابزارهایی می‌دهیم تا در زندگی بزرگسالی با اطمینان و موفقیت بیشتری روبرو شوند. کودکی که احساسات خود را بشناسد و بتواند آنها را مدیریت کند، فردی همدل، اجتماعی و با اعتماد به نفس خواهد بود. پس بیایید با هم دنیایی رنگارنگ از احساسات را برای کودکانمان بسازیم.”
نویسنده
زهرا خسروآبادی
مشاور خانواده، پژوهشگر و نویسنده حوزه تربیت کودک
