برنامه‌ریزی روزانه برای کودکان، بایدها و نباید ها!
اگر شما هم از آن دسته والدینی هستید که دوست دارید برای فرزندتان برنامه ریزی روزانه داشته باشید و هرروز او را پربار بچینید، با این مقاله همراه ما باشید تا از مزایا و معایب برنامه ریزی برای فرزندتان و باید ها و نبایدهای آن آگاه شوید.
چرا برنامه‌ریزی روزانه برای کودکان مهم است؟
برنامه‌ریزی روزانه به کودکان کمک می‌کند تا:
1.مسئولیت‌پذیر شوند: با داشتن برنامه‌ای مشخص، کودک یاد می‌گیرد که مسئولیت کارهای خود را بر عهده بگیرد.
2.مدیریت زمان را بیاموزند: کودک با برنامه‌ریزی، یاد می‌گیرد که چگونه زمان خود را به بهترین شکل مدیریت کند.
3.تمرکز کنند: داشتن یک برنامه‌ی مشخص، به کودک کمک می‌کند تا روی کارهای خود تمرکز کند و حواس‌پرتی را کاهش دهد.
4.استرس کمتری داشته باشند: داشتن یک برنامه‌ی مشخص، به کودک کمک می‌کند تا احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد تا اینکه تمام روز را در سردرگمی باشد و حوصله اش سر برود.
5.افزایش بهره‌وری: کودک با برنامه‌ریزی، کارهای خود را با سرعت و دقت بیشتری انجام می‌دهد.
6.بهبود روابط خانوادگی: برنامه‌ریزی مشترک، به تقویت روابط خانوادگی کمک می‌کند.
7.آمادگی برای آینده:کودک با یادگیری برنامه‌ریزی، برای زندگی آینده آماده می‌شود.
معایب احتمالی برنامه ریزی برای کودکان
شاید بتوان گفت بزرگ ترین عیب برنامه ریزی، به ویژه اگر به صورت افراطی و خشک انجام شود، سلب خلاقیت، آزادی و لذت کودکان است.
همچنین به مرور ذهن فرزند شما را چهارچوب بندی می کند و به سمت کمالگرایی سوق می دهد، شاید رعایت آن به شکلی وسواس گونه خود را نشان دهد و چه بسا به جای احساس امنیت و کاهش استرس، به اضظراب دامن بزند و از او شخصیتی انعطاف ناپذیر بسازد که در موقعیت های غیر منتظره، دست و پای خود را گم کند.
اما اگر برنامه متعادل و منعطف باشد، می تواند برای سازمان دهی ذهن او کمک کننده باشد.
اما چگونه برای فرزندان برنامه‌ریزی کنیم؟
برنامه ریزی روزانه برای کودکان، مانند نقشه راهی است که به آن‌ها کمک می‌کند تا روز خود را به طور مؤثری مدیریت کنند. در ادامه، گام‌های اصلی برای ایجاد یک برنامه‌ی روزانه‌ی موفق برای کودکان را بررسی می‌کنیم:
گام 1: درگیر کردن کودک در فرایند برنامه‌ریزی
جلسه‌ای خانوادگی برگزار کنید: با کودک خود بنشینید و درباره اهمیت برنامه‌ریزی صحبت کنید.
به نظرات او گوش دهید: به او اجازه دهید تا در مورد فعالیت‌هایی که دوست دارد انجام دهد، ایده‌هایی ارائه کند.
برنامه را با هم طراحی کنید: از یک تقویم یا تخته وایت‌برد استفاده کنید تا با هم برنامه را طراحی کنیداین کار موجب می شود که اعتماد به نفس و عزت نفس پیدا کند و احساس مشارکت داشته باشد.
همچنین اهداف واقع‌بینانه تعیین کنید؛ یعنی اهدافی را تعیین کنید که برای کودک قابل دستیابی باشند و موجب کاهش انگیزه ی او نشود.
لطفا سر او را به اندازه ای شلوغ نکنید که از برنامه ریزی زده شود.
گام 2: تعیین ساعات مشخص برای فعالیت‌های مختلف
ساعت بیداری و خواب: ساعتی مشخص برای بیدار شدن و خوابیدن تعیین کنید.
زمان برای تکالیف: ساعتی را برای انجام تکالیف مدرسه اختصاص دهید.
زمان بازی: زمانی را برای بازی آزاد و فعالیت‌های تفریحی در نظر بگیرید. کودک علاوه بر درس و تکلیف، به زمان بازی و استراحت نیز نیاز دارد. تلاش کنید که حتما فعالیت های موردعلاقه و بازی هایی که دوست دارد را در کنار مسئولیت ها، بگنجانید.
زمان برای غذا خوردن: زمان‌های حدودا مشخصی را برای وعده‌های غذایی تعیین کنید.
گام 3: ایجاد یک روتین روزانه
فعالیت‌های تکراری: برخی فعالیت‌ها مانند مسواک زدن، حمام کردن و خواندن کتاب قبل از خواب را به صورت روتین انجام دهید.
انعطاف‌پذیری: در عین حال، به یاد داشته باشید که گاهی اوقات نیاز به تغییر برنامه وجود دارد. برنامه‌ریزی‌ها را خشک و غیرقابل تغییر نگذارید.
به او حق انتخاب بدهید که گاهی دلش نخواهد بعضی کارها را انجام دهد.
گام 4: استفاده از ابزارهای بصری
لیستی از کارهایی که باید انجام شوند را تهیه کنید و به تدریج آن‌ها را تیک بزنید.
از تقویم‌های دیواری، تخته‌های وایت‌برد یا اپلیکیشن‌های مخصوص برنامه‌ریزی برای کودکان استفاده کنید. البته بهتر است به صورت دستی و با خلاقیت فرزندتان، یک برنامه دیواری درست کرده و آن را نقاشی و رنگ آمیزی کنید تا انگیزه و جذابیت بیشتری پیدا کند.
گام 5: تشویق و پاداش
اداش‌های کوچک: می توانید هرگاه کودک به برنامه‌ی خود پایبند بود، برای انجام هر بخش از برنامه، پاداش‌های کوچکی به او بدهید. او را تشویق کلامی کنید و یک خوراکی، یک فعالیت و بازی و… در نظر بگیرید یا موفقیت های او را جشن بگیرید.
همه چیز راجع به تشویق و تنبیه درست، اینجاست!
برنامه‌ریزی روزانه برای کودکان در سنین مختلف
برنامه‌ریزی روزانه برای کودکان در سنین مختلف، نیازمند رویکردهای متفاوتی است. در ادامه، به شما نشان می‌دهیم که چگونه می‌توانید برای هر گروه سنی، یک برنامه‌ی روزانه‌ی مناسب و موثر تدوین کنید.
کودکان پیش‌دبستانی (3 تا 5 سال)
در این سن، ایجاد یک روتین روزانه بسیار مهم است. روتین‌هایی مانند زمان بیداری، بازی، غذا خوردن و خواب، به کودک احساس امنیت و آرامش می‌دهد.
به یاد داشته باشید که کودکان پیش‌دبستانی انرژی زیادی دارند و ممکن است برنامه‌ی روزانه را به طور کامل دنبال نکنند. انعطاف‌پذیر باشید و از سرزنش کردن کودک خودداری کنید و آزادی بیشتری بدهید.
کودکان دبستانی (6 تا 12 سال)
از کودک بخواهید در طراحی برنامه‌ی روزانه مشارکت کند. این کار باعث می‌شود که او احساس مسئولیت بیشتری کند.
از یک تقویم بزرگ و رنگی تهیه کنید و با هم برنامه را روی آن بنویسید.
اهداف کوچکی را برای هر روز تعیین کنید و به کودک کمک کنید تا به آن‌ها برسد.
برنامه‌ای متنوع داشته باشید که شامل بازی، مطالعه، انجام تکالیف و فعالیت‌های هنری و ساختنی و… باشد.
نوجوانان (13 تا 18 سال)
نوجوانان به استقلال بیشتری نیاز دارند. با نوجوان خود در مورد برنامه‌ریزی روزانه گفت و گو کنید و به نظرات او احترام بگذارید.
به نوجوان خود اجازه دهید تا در برخی از تصمیم‌گیری‌ها کاملا نقش داشته باشد.
به نوجوان خود کمک کنید تا مهارت‌های مدیریت زمان را بیاموزد و از او حمایت عاطفی داشته باشید؛ یعنی به نوجوان خود نشان دهید که به او اعتماد دارید و از برنامه و نظر او حمایت و در عین حال نظارت می‌کنید.
نکات کلی و اساسی در برنامه‌ریزی برای کودکان
1.سن کودک را در نظر بگیرید: برنامه ریزی برای کودکان زیر 7 سال، باید حالت فرمالیته و صرفا برای آمادگی ذهنی آن ها باشد. می توانید با قرار دادن چندین حق انتخاب برای فعالیت روزانه، کارهای مشخصی را باهم تجربه کنید.
همچنین به خاطر داشته باشید برنامه‌ای که برای یک کودک دبستانی مناسب است، قطعا برای یک نوجوان مناسب نیست. نوجوانان نیاز به استقلال و قدرت عمل بیشتری دارند، این کار را به خودشان بسپارید.
2.علاقه‌های کودک را بشناسید: در برنامه‌ی کودک، فضایی برای انجام فعالیت‌هایی که به آن‌ها علاقه دارد، در نظر بگیرید.
3.تغییر تدریجی: تغییرات بزرگ را به تدریج اعمال کنید و از گام های کوچک شروع کنید تا کودک بتواند با آن‌ها سازگار شود.
راجع به عادت سازی برای کودکان، اینجا بخوانید!
4. الگو باشید: خودتان نیز به برنامه‌ای که برای خودتان تنظیم کرده‌اید، پایبند باشید.
5. صبر و حوصله داشته باشید: ایجاد یک روتین زمان‌بر است. توقع نداشته باشید به سرعت فرزند شما با برنامه و منظم شود و سطح توقع خود را پایین بیاورید.
سخن پایانی!
برنامه‌ریزی روزانه برای فرزندان، ابزاری قدرتمند برای رشد و توسعه‌ی آن‌ها است. با این حال، مهم است که برنامه‌ریزی را به صورت منعطف و با توجه به نیازها و علایق کودک انجام دهیم. با برنامه‌ریزی مناسب، می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا آینده‌ای روشن‌تر داشته باشند.
.
نویسنده
زهرا خسروآبادی
مشاور خانواده، پژوهشگر و نویسنده حوزه تربیت کودک
