شن‌بازی درمانی: دنیای احساسات کودک در سینی شن
شن‌بازی درمانی، یکی از روش‌های جذاب و موثر بازی درمانی است که از شن و اسباب‌بازی‌های کوچک برای ایجاد یک دنیای نمادین استفاده می‌کند. در این روش، کودک با ساختن صحنه‌ها و داستان های مختلف در سینی شن، احساسات، افکار و تجربیات خود را به صورت بصری بیان می‌کند.
چرا شن‌بازی درمانی؟
1.بیان غیرکلامی: بسیاری از کودکان، به خصوص کودکان خردسال، نمی‌توانند احساسات خود را به راحتی با کلمات بیان کنند. شن‌بازی درمانی، فضایی را فراهم می‌کند تا کودکان بتوانند احساسات خود را به صورت غیرکلامی و از طریق بازی بیان کنند.
2.کشف دنیای درونی: با ساختن دنیای خود در سینی شن، کودکان به اعماق ناخودآگاه خود دسترسی پیدا می‌کنند و می‌توانند مسائل و مشکلات درونی خود را کشف کنند و غیر مستقیم با آن ها مواجه شوند.
3.افزایش خلاقیت: شن‌بازی درمانی، فضایی برای پرورش خلاقیت کودکان فراهم می‌کند. کودکان می‌توانند با استفاده از شن و اسباب‌بازی‌ها، دنیای بی‌انتهایی از امکانات را خلق کنند.
4.کاهش اضطراب و استرس: بازی با شن، احساس آرامش و امنیت را در کودک ایجاد می‌کند و به کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کند.
مراحل شن‌بازی درمانی
۱. آماده‌سازی: درمانگر، سینی شن و مجموعه متنوعی از اسباب‌بازی‌های کوچک را در اختیار کودک قرار می‌دهد.
۲.بازی آزاد: کودک به صورت آزادانه با شن و اسباب‌بازی‌ها بازی می‌کند و دنیای خود را می‌سازد.
۳. گفت و گو: پس از اینکه کودک دنیا یا داستان خود را به تصویر کشید، مشاور با او گفت و گو می کند، راجع به شخصیت ها و وسایلی که در داستان او وجود دارد و ماجرای کودک را می شنود و در صورت نیاز سؤالاتی از او می پرسد:” چه احساسی داری وقتی این رو میبینی؟”، ” دختره چه حسی داره وقتی این اتفاق افتاده؟”، ” این حیوون ها چیکار می کنند؟”، ” خودت هم تو داستانت هستی؟”، ” دیگه چی دوست داری برام تعریف کنی؟” و…
۴. تفسیر:درمانگر با مشاهده ساختارهای ایجاد شده توسط کودک، به تفسیر نمادین آن‌ها می‌پردازد و به کودک کمک می‌کند تا به درک بهتری از احساسات و افکار خود برسد.
راجع به احساسات کودکان بیشتر بخوانید!
فواید شن‌بازی درمانی
1.افزایش خودآگاهی: کودک با مشاهده ساختارهای ایجاد شده در سینی شن، به شناخت بهتری از خود و احساسات خود می‌رسد و به صورت غیر مستقیم با آن ها مواجه می شود.
10 کتاب فوق العاده برای خودآگاهی کودکان را بشناسید!
2.تقویت مهارت‌های حل مسئله: کودک با ساختن سناریوهای مختلف و یافتن راه حل برای مشکلات موجود در دنیای ساخته شده، مهارت‌های حل مسئله خود را تقویت می‌کند.
3.بهبود روابط بین فردی: شن‌بازی درمانی می‌تواند به کودک کمک کند تا روابط خود با دیگران را بهتر درک کند و مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود بخشد.
4.تسهیل فرایند درمان: شن‌بازی درمانی می‌تواند به عنوان مکمل سایر روش‌های درمانی استفاده شود و به تسریع روند درمان کمک کند.
چه کودکانی می‌توانند از شن‌بازی درمانی بهره‌مند شوند؟
• کودکانی که در بیان احساسات خود مشکل دارند.
• کودکانی که اضطراب، استرس یا افسردگی دارند.
• کودکانی که مشکلات رفتاری دارند.
• کودکانی که تروما تجربه کرده‌اند.
چه اسباب‌بازی‌هایی برای شن‌بازی درمانی مناسب هستند؟
انتخاب اسباب‌بازی‌ها برای شن‌بازی درمانی به سن کودک و اهداف درمانی بستگی دارد. اما به طور کلی، اسباب‌بازی‌هایی که نمادین هستند و امکان ایجاد داستان‌های مختلف را فراهم می‌کنند، مناسب‌تر هستند. برخی از نمونه‌های این اسباب‌بازی‌ها عبارتند از:
• حیوانات کوچک: نماد روابط و نقش‌های اجتماعی
• مینیاتورهای خانه و وسایل منزل: نماد محیط زندگی و روابط خانوادگی
• مینیاتورهای وسایل نقلیه: نماد حرکت و پیشرفت
• افراد کوچک: عروسک اعضای خانواده که نماد افراد مهم در زندگی کودک هستند
• اشیاء طبیعی: مانند سنگ‌ها، چوب‌ها و صدف‌ها، سبزه و گل و … برای ایجاد نمادهای انتزاعی
چه مدت زمانی برای دیدن نتایج شن‌بازی درمانی نیاز است؟
مدت زمان لازم برای دیدن نتایج شن‌بازی درمانی به عوامل مختلفی از جمله سن کودک، شدت مشکل، و دفعات جلسات بستگی دارد. برخی از کودکان ممکن است پس از چند جلسه پیشرفت قابل توجهی داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند.
چه تفاوتی بین شن‌بازی درمانی و بازی درمانی با خمیربازی وجود دارد؟
هر دو از مواد قابل شکل‌دهی استفاده می‌کنند و به کودک اجازه می‌دهند تا دنیای خود را بسازد. با این حال، تفاوت‌های زیر بین این دو روش وجود دارد:
1.حسی: شن، بافت و حسی متفاوت از خمیر دارد. شن، حس لمس عمیق‌تری را فراهم می‌کند و می‌تواند برای کودکان با نیازهای حسی خاص آرامش‌بخش‌تر باشد. خمیربازی نیز حس لامسه را تحریک می‌کند، اما به دلیل خاصیت چسبندگی آن، تجربه متفاوتی را ایجاد می‌کند.
2.نمادین بودن: شن به دلیل بافت آزاد و روان‌تر، بیشتر برای نمادسازی‌های انتزاعی و احساسات عمیق‌تر مناسب است. خمیربازی به دلیل شکل‌پذیری بیشتر، می‌تواند برای ساختن اشکال مشخص‌تر و نمادین‌تر استفاده شود.
3.تمیزی: تمیز کردن شن ممکن است کمی دشوارتر از خمیربازی باشد، به خصوص اگر کودک شن را پراکنده کند.
چه سنی برای شروع شن‌بازی درمانی مناسب است؟
شن‌بازی درمانی عموماً برای کودکان از سنین ۳ سال به بالا مناسب است. البته این سن دقیق نیست و به رشد شناختی و توانایی‌های حرکتی کودک بستگی دارد. کودکان خردسال‌تر نیز می‌توانند از بازی با شن لذت ببرند، اما ممکن است نیاز به نظارت بیشتری داشته باشند.
آیا شن‌بازی درمانی برای کودکان با مشکلات یادگیری مفید است؟
شن‌بازی درمانی می‌تواند برای کودکان با مشکلات یادگیری بسیار مفید باشد. این روش به کودک کمک می‌کند تا:
1.مهارت‌های حسی خود را بهبود بخشند: بازی با شن به تقویت حس لامسه، بینایی و شنوایی کمک می‌کند.
2.تمرکز و توجه خود را افزایش دهند: ساختن سازه‌های مختلف با شن، نیازمند تمرکز و توجه است.
3.خلاقیت خود را پرورش دهند: شن‌بازی فضایی برای کشف و آزمایش ایده‌های جدید فراهم می‌کند.
4.مهارت‌های حل مسئله را تقویت کنند: کودک با آزمایش و خطا، راه‌های مختلفی برای ساختن سازه‌های مختلف پیدا می‌کند.
نکات تکمیلی:
• نظافت: پس از پایان بازی، شن را تمیز کرده و سینی را بشویید.
• ایمنی: طمینان حاصل کنید که اسباب‌بازی‌ها برای کودک ایمن هستند و هیچ گونه خطر خفگی وجود ندارد.
• نظارت: به خصوص برای کودکان خردسال، همیشه هنگام بازی با شن، نظارت داشته باشید تا آن ها را نخورند.
درباره ی بازی درمانی بیشتر بدانید!
کلام آخر!
شن‌بازی درمانی، یک روش درمانی قدرتمند و موثر است که به کودکان کمک می‌کند تا با دنیای درونی خود ارتباط برقرار کنند و بر مشکلات خود غلبه کنند.
با ایجاد یک محیط مناسب و دلپذیر، می‌توانید از مزایای شن‌بازی درمانی برای کودک خود بهره‌مند شوید.
نویسنده
زهرا خسروآبادی
مشاور خانواده، پژوهشگر و نویسنده حوزه تربیت کودک
