مهارت دست ورزی در کودکان
کودکی را تصور کنید که با ذوق و شوق نقاشی می‌کشد، با دقت لگو می‌سازد و با ظرافت مداد رنگی در دست می‌گیرد و می‌نویسد. این کودک در آینده چه مهارت‌هایی خواهد داشت؟
در مقابل، کودکی را تصور کنید که در انجام ساده‌ترین کارهای روزمره مانند بستن بند کفش یا گرفتن قاشق با مشکل روبرو است. این کودک در دنیای پرفراز و نشیب زندگی با چه چالش‌هایی روبرو خواهد شد؟
مهارت دست ورزی، کلید طلایی برای باز کردن درهای یادگیری، خلاقیت و استقلال در کودکان است. در این مقاله، به بررسی این مهارت حیاتی، فواید آن و راهکارهای تقویت آن در کودکان می‌پردازیم.
مهارت دست ورزی چیست؟
مجموعه‌ای از حرکات ظریف و دقیق عضلات دست و انگشتان است که به کودکان در انجام کارهای روزمره مانند غذا خوردن، نوشتن، بستن دکمه و زیپ و نقاشی کردن و… کمک می‌کند. این مهارت نقشی اساسی در رشد و تکامل کودکان ایفا می‌کند و زمینه‌ای برای یادگیری و خلاقیت آنها فراهم می‌کند.
مهارت دست ورزی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
مهارت دست ورزی درشت:
این مهارت شامل حرکات کلی دست و بازو مانند پرتاب توپ، گرفتن اشیاء و بالا و پایین بردن دست‌ها می‌شود.
مهارت دست ورزی ظریف:
این مهارت شامل حرکات ظریف‌تر دست و انگشتان مانند گرفتن مداد، قیچی کردن کاغذ و بستن بند کفش می‌شود.
اهمیت مهارت دست ورزی در کودکان چیست؟
مهارت دست ورزی در کودکان از جهات مختلفی حائز اهمیت است:
1.یادگیری: مهارت دست ورزی برای انجام بسیاری از فعالیت‌های یادگیری مانند نوشتن، نقاشی و کار با ابزارهای آموزشی لازم است.
2.استقلال: کودکانی که مهارت دست ورزی خوبی دارند، می‌توانند بسیاری از کارهای روزمره را به تنهایی انجام دهند و به تدریج از وابستگی به بزرگسالان رها و مستقل شوند.
3.اعتماد به نفس: کسب مهارت‌های مختلف در زمینه دست ورزی، به کودکان اعتماد به نفس و عزت نفس می‌بخشد.
4.خلاقیت:مهارت دست ورزی، بستر لازم برای خلاقیت و نوآوری را در کودکان فراهم می‌کند.
همچنین تقویت مهارت دست ورزی در کودکان فواید متعددی دارد، از جمله:
1.افزایش قدرت تمرکز و توجه: انجام فعالیت‌های دست ورزی به کودکان کمک می‌کند تا تمرکز و توجه خود را افزایش دهند.
2.تقویت حافظه: این فعالیت‌ها به تقویت حافظه و یادگیری کودکان کمک می‌کند.
3.بهبود هماهنگی چشم و دست: مهارت دست ورزی، هماهنگی بین چشم و دست را در کودکان تقویت می‌کند.
4.تقویت مهارت‌های حل مسئله:کودکان در حین انجام فعالیت‌های دست ورزی، یاد می‌گیرند که چگونه مشکلات را حل کنند.
چگونه می‌توانیم مهارت دست ورزی را در کودکان تقویت کنیم؟
بازی‌های با خمیر، گل و شن:
بازی با خمیر و شن و گل، به تقویت عضلات دست و انگشتان کودکان کمک می‌کند. این فعالیت همچنین به تقویت خلاقیت و قوه تخیل آنها نیز کمک می‌کند.
ایده‌های بازی:شما می‌توانید با خمیر بازی، شن بازی، گل رس و حتی خمیر نان به کودک خود در انجام این فعالیت کمک کنید. از او بخواهید تا اشکال مختلفی را با خمیر یا شن بسازد، با انگشتان خود روی آن نقش بزند یا با استفاده از ابزارهای مختلف، اشکال و مجسمه‌های مختلفی را خلق کند.
نقاشی و رنگ‌آمیزی:
نقاشی و رنگ‌آمیزی، از جمله فعالیت‌های مفیدی هستند که به تقویت مهارت دست ورزی ظریف در کودکان کمک می‌کنند.این فعالیت‌ها همچنین به تقویت خلاقیت، تمرکز و دقت آنها نیز کمک می‌کنند.
ایده‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی: شما می‌توانید برای نقاشی و رنگ‌آمیزی از مداد رنگی، گواش، آبرنگ، مداد شمعی و سایر ابزارهای نقاشی استفاده کنید. همچنین می‌توانید از نقاشی با انگشت، نقاشی با اسفنج و سایر تکنیک‌های نقاشی خلاقانه نیز بهره ببرید.
کار با ابزارهای مختلف:
کار با ابزارهایی مانند قیچی، مداد رنگی، مهر و شابلون، به تقویت مهارت دست ورزی در کودکان کمک می‌کند. این فعالیت‌ها همچنین به تقویت هماهنگی چشم و دست و مهارت‌های حل مسئله در آنها نیز کمک می‌کنند.
بازی‌های ساختنی:
بازی با لگو، پازل و سازه‌های مختلف، به تقویت مهارت‌های حل مسئله و هماهنگی چشم و دست در کودکان کمک می‌کند.
شما می‌توانید با توجه به سن و علایق کودک خود، لگو، پازل و سایر اسباب‌بازی‌های ساختنی مناسب را برای او تهیه کنید. همچنین می‌توانید با استفاده از مواد بازیافتی مانند بطری‌های پلاستیکی، جعبه‌های مقوایی و چوب، اسباب‌بازی‌های ساختنی، شرایطی فراهم کنید تا شهر لگویی، قلعه و … بسازد.
فعالیت‌های روزمره:
می‌توانید از فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، درست کردن خرما توپی، آشپزی، لباس پوشیدن و مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها به عنوان فرصتی برای تقویت مهارت دست ورزی در کودکان استفاده کنید.
از کودک خود بخواهید تا در کارهایی مانند چیدن میز، شستن ظروف، مرتب کردن لباس‌ها و مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها به شما کمک کند. این فعالیت‌ها به او کمک می‌کند تا از عضلات دست و انگشتان خود به طور صحیح استفاده کند و مهارت‌های لازم را برای انجام کارهای روزمره به دست آورد.
نکاتی برای تقویت مهارت دست ورزی در کودکان:
از سنین پایین شروع کنید: تقویت مهارت دست ورزی از سنین پایین، به رشد و تکامل بهتر کودکان کمک می‌کند.
با علایق کودک خود بازی کنید: انتخاب بازی‌ها و فعالیت‌هایی که کودک شما از آنها لذت می‌برد، به او انگیزه بیشتری برای یادگیری و تمرین می‌دهد.
صبوری داشته باشید: تقویت مهارت دست ورزی زمان می‌برد و نیاز به صبر و حوصله دارد و یک شبه تقویت نمی شود.
تشویق و حمایت کنید: کودکان را به خاطر تلاش‌هایشان تشویق کنید و به آنها اعتماد به نفس بدهید.
و اما کلام آخر!
تقویت مهارت دست ورزی در عین سادگی، نیاز به زمان دارد، پس در کمال آرامش، بستر را برای فرزندتان فراهم کنید.
خوب است برای تقویت آن از مواد و وسایل کاربردی روزمره استفاده کنید. حتی خوردن ماکارونی با دست، یا برداشتن میوه های خرد شده یا بازی با آرد و نمک و انواع آشپزی نیز می تواند راهی برای تقویت مهارت دست ورزی کودک شما باشد.
نویسنده
زهرا خسروآبادی
مشاور خانواده، پژوهشگر و نویسنده حوزه تربیت کودک
